ვალერიან გაფრინდაშვილი
ცვალებადია დრო და ალაგი.
ახლა მაისმა მოსვლა ინებოს,
როგორც პოეტი ელის ქალაქი
თეთრი ტყემლებით დაგვირგვინებას.
ო, ყველას ახსოვს ზამთარი დიდი!
მაგრამ გამოჩნდა ტყის იალქანი.
ვით აივანი ამაღლდა ხიდი
და აყვავილდა ძველი ბალკონი.
აღებენ ფანჯრებს ნაზი ხელები.
კვალად გაიხსნა ფუტკრების ტურნე.
კათოლიკური კარაველები
ცას უგზავნიან სალოცავ სურნელს.
რუხ მდინარეზე სოველი ტივი
და სააღდგომო რეკვა ზარების.
სადღაც იკერავს გამხდარი ქვრივი
კაბას ტრაურულს და უღარიბესს.
ცაზე ჰკიდია მზე – მალაღური,
აპრილი აკრავს მწვანე აფიშებს,
ვით ბალდახინის თეთრი მსახური
სასაფლაოსკენ ის მიაბიჯებს.
სადაც მოელის ლეში უძრავი
გაზაფხულს, როგორც თავის მესსიას
და იზრაილი შეუმუსრავი
კიდევ მოითხოვს შავ პროცესიას.
1916 წელს პოეტ პაოლო იაშვილის რედაქტირებით ქუთაისში გამოიცა პირველი სიმბოლისტური ჟურნალი “ცისფერი ყანწები” (გამოვიდა სულ ორი ნომერი). ჟურნალის ირგვლივ ძირითადად შემოკრებილნი იყვნენ:პაოლო იაშვილი,სანდრო ცირეკიძე, ტიციან დაბიძე,კოლაუ ნადირაძე,შალვა კარმელი და სხვები. ამ დროიდან მოყოლებული მათ ჩვენს მწერლობაში ახა;ო ;იტერატირული მიმართულება -“ცისფერყანწელელთა” ჯგუფი დააფუძნეს. “ცისფერყანწელებმა” ჩვენი ლიტერატურის ისტორიაში მრავალ ახალ ტენდენციას დაუდეს სათავე. ისინი ახალ ქართულ პოეზიას ქმნიდნენ.
“ცისფერყანწელთა” შემოქმედების ერთ-ერთი თემა და პოეტური შთაგონების წყაარო ქუთაისი იყო, და ამ ქალაქის ხატება მათ მომდევნო წლებშიც გაჰყვა, მაშინ, როცა მათი უმრავლესობა თბილისში ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა.
ვალერიან გაფრინდაშვილილმექსში “პროვინციალური გაზაფხული ” ზამთარ-ზაფხულის, ბუნების კვდომა-აღდგენის მარადიული მისტერის ასახვას და მასში ადამიანურ განცდას აქსოვს.
ლექსში “მე” (ლირიკული გმირი) არ ჩანს , თუმცა განცდა მთლიანად სუბიექტურია.
გაზაფხული და აღდგომა ლექსის ორი ზოგადი სახეა. ყველაფერი მოლოდინის განცხადებით იწყება.აპრილია. მალე მაისი მოვა. ქალაქი ტყემლის ყვავილებით, გაზაფხულის ამ საყოველტაო სიმბოლოთი გადაიპენტება და დაგვირგვინდება.
ბუნება ჯერ ძალას იკრებს, პირველ ნიშნებს გამოცემს, ტყეში აქა-იქ აყვავებული ხეეები ზღვის ფონზე გაშლილ იალქნებს დამსგავსებია, ხიდი , საიდანაც თვალსაწიერი იშლეაბ ხოლმე , გადასახედს-აივანს ჰგავს; მცენარეები ქალაქშიც, ძველი სახლების აივნებთანაც აყვავდა, ფანჯრები, რომლებიც სიცივის გამო დაკეტილი იყო , თანდათან იღება,ფუტკრები გამოეფინნენ, მათი ტურნე (მსვლელობა) სითბოსა და საყოველტაო ყვავილების დაწყებას მოანიშნებს, კათოლიკურიეკლესიის სენობა, რომელსაც პოეტიკარაველას (სამანძიან ხომალდს ) ამსგავსებს, ცას “სალოცავ სურნელებას” უგზავნის (ქუთაისის ყოფილ კათოლიკურ ეკლესიას, მთავარ გუმბატთან ერთად მართლაც , ორი მცირე გუმბათი, ასევე სამთაღიანი შესასვლელი ქონდა- ახლა ეს ეკლესია დანგრეულია).
ლექსის ამ ნაწილში ადამიანური ფაქტორი თავიდანვე ჩნდება, თვითონ ქალაქიც ჰგავს ერთ კაცს, რომელიც მაისს პოეტური განცდით ელოდება…
ხიდი, აივანი,ფანჯარა,ნაზი ხელები-ყველაფერი ადამიანურია.
მომდევნო სამ სტროფში აღდგომის მოტივი ვითარდება და ადამიანის სესატყვისად აქტიურდება.
პოეტი რუხ მდინარეზე “სოველ ტივს” ამჩნევს. ეს ეს თითქოს ლექსის პირველ ანხევარში შექმნილი სურათის გაგრძელებაა, თუმცა “რუხი” და “სოველი” განწყობილებაში მომხდარ ცვლილებებს მიანიშნებს.
სააღდგომო ზარების რეკვა, რომელიც პოეტს ესმის,გვახსენებს, რომ გაზაფხული აღდგომის მისტერიაა.
გამხდარი ქვრივი ღარიბული სამგლოვვიარო კაბას იკრავს, ცაზე “მზე-მალაღური” კიდია, აპრილიგარემოს ამწვანებს (მწვანე აფიშებს აკრავს ) და სასაფლაოსკენ მიაბიჯებს. მას, როგორც აღდგომის (მესიას) მიცვალებულები ელიან. გაზაფხული ამ დროს ბალდახინის-მიცვალებულის ეტლის თეთრ მსახურს ჰგავს.
სასაფლაოზეა შეუმუსრავი აზრაილი-სიკვდილის ანგელოზი, რომელიც შავ პროცესიას “მოითხოვს”. ლექსში გამოყენებული სახე- აზრაილის მიერ ახალი შავი პროცესიის მოლოდინი, მაშინ, როცა სასაფლაოს მესია -გაზაფხული უახლოვდება, სწორედ სიკვდილ- სიცოცხლის, კვდომისა და აღდგომის მარადისობას , ანუ ლექსის საზრისს გამოხატავს.
პოეტი მხატვრულიი დეტალებს სიმბოლოების საშუალებითგამოხატავს. სიმბოლო კი თავის არსში შედარებას გულისხმობს; პირველსავე სტრიქონებში ქალაქი გასულიერებულია, ჰგავს კაცს , პოეტს, რომელიც “თეთრი ტყემლებით დაგვირგვინებას” სულიერი თრთოლვით ელოდება.
“ტყის იალქანი”- აქა-იქ აყვავებული ხეები თავისთავად შთამბეჭდავი სახეა, მაგრამ იგი სხვა, უფრო მასშტაბურ სურათსაცგულისხმობს:თუ აყვავილებული ხეები იალქანია,მისი ფონი-ტყეზღვაა.ასეთივე მნიშვნელობისაა სახე “კათოლიკური კარაველები”- ტაძარაი ხომალდია. ეს ნიშნავს, რომ ქალაქი რომლის ფონზეციგი ჩანს, დიდი და უკიდეგანო მწვანე ზღვაა.
ლამაზი წყვილია ხიდი-აივანი:ხიდი ადა აივანი ერთმანეთს არქიტექტურული დეტალებით(მოაჯირით) და სივრცობრივი ოერსოექტივით ჰგავს, ორივე გულისხმობს გადასახედს.
“მზე-მალაღური” (მალაღრი იგივე მოლაღური, ჩიტი) გაზაფხულის მზე სითბოსა და სიცოცხლის მომტანი ჩიტივით ხალისიანი, უმწეო, ახლობელია.
ღრმად სიმბოლურია თხრობა ფინალში, სადაც ზაფხულის მოზრაობა აღდომის მისტერიად იქცევა.
პოეტი იყენებს ბარბარიზმებს:ბალკონი,ტრაულური… პოეტურ შემთხვევაში ნაკლებად პოპულარულ სიტყვებს:ტურნე, აფიშები, ბალდახინი,პროცესია… რუსული ენის გავლენა ეტყობა სათაურს. უდა იყოს პროვინციული და არა პროვინციალური,ასევე აზრაელი და არა არაილი.
“ახალი სიტყვები:, ორიგინალური ფორმები სიმბოლისტების ერთ-ერთ შემოქმედებით გატაცეაბს ჭარმოადგენდა. ( მე პირადა მეტიჩრობად მიმაჩნია)
biwastudio.wordpress.com 