მაქსიმილიან ვოლოშინი – როცა დრო ჩერდება (თარგმნა მარინა გოგოლაშვილმა)

სურათზე (მარცხნიდან): ყირიმი, ვოლოშინის აგარაკზე კოკტებელში: დედა – ელენა გლაზერი, მაქსიმილიან ვოლოშინი, სერგეი ეფრონი -მარინა ცვეტაევას მეუღლე და თავად მარინა ცვეტაევა თავის უფროს გოგონასთან, არიადნასთან (ალია) ერთად.

წრედ იქცა ჩემი სამყარო ვიწრო

აქ მარადისი წამით ინთება.

სახეში მძაფრად მიბერავს მე დრო –

 მიქრიან წლები დიდრონ ჩიტებად.

       ნისლთა ბღუჯები – ახლოც… შორია…

      რა სწრაფად ქრება ნახაზთა კვალი.

      ხელთ კი ფსიქეას ლამპა მიპყრია –

      შემეცნებათა მოლურჯო ალი.

ძველ უფსკრულს ფარავს სხვა ფსკერი ახლა.

ფორმასა და აზრს ერთურთის სჯერათ.

გარდავიცვალეთ ოდესღაც, მართლაც,

არ გავჩენილვარ ჩვენ, მართლაც, ჯერაც.

Максимилиан Волошин

КОГДА ВРЕМЯ ОСТАНАВЛИВАЕТСЯ

Тесен мой мир. Он замкнулся в кольцо.

Вечность лишь изредка блещет зарницами.

Время порывисто дует в лицо.

Годы несутся огромными птицами.

Клочья тумана – вблизи… вдалеке…

Быстро текут очертанья.

Лампу Психеи несу я в руке –

Синее пламя познанья.

В безднах скрывается новое дно.

Формы и мысли смесились.

Все мы уж умерли где-то давно…

Все мы ещё не родились.

1904 г.

იოსიფ ბროდსკი – შობა (თარმგნა მარინა გოგოლაშვილმა)

მოგვები მოვიდნენ. ეძინა ყრმას.

ვარსკვლავი კაშკაშებდა ცის თაღზე.

და თოვლის ნამქერი ებრძოდა ქარს,

კოცონი ტკრციალებდა პარმაღზე.

სანთლად ამავალი კვამლი იწვოდა,

ცეცხლი კი კაუჭს ელაციცებოდა.

კრთოდნენ ჩრდილები. არავინ იცოდა,

იმ ღამით რომ სხვა ერა იწყებოდა.

მოგვები მოვიდნენ, ეძინა ყრმას,

ბაგას შემორტყმოდნენ ფრიალო კლდენი.

ნამქერი ბოლქვებად იხვევდა ქარს.

იწვა ყრმა. გვერდით ელაგა ძღვენი.

1963წ.

Рождество

Волхвы пришли. Младенец крепко спал.

Звезда светила ярко с небосвода.

Холодный ветер снег в сугроб сгребал.

Шуршал песок. Костер трещал у входа.

Дым шел свечой. Огонь вился крючком.

И тени становились то короче,

то вдруг длинней. Никто не знал кругом,

что жизни счет начнется с этой ночи.

Волхвы пришли. Младенец крепко спал.

Крутые своды ясли окружали.

Кружился снег. Клубился белый пар.

Лежал младенец, и дары лежали.

ნიკოლაი გუმილიოვი – ჟირაფი (თარგმნა მარინა გოგოლაშვილმა

დღეს მე ვუმზერდი გამოხედვას სევდიან თვალთა,

შემოხვეოდი მუხლებს ხელთა ნატიფი ძაფით.

ყური მიუგდე, შორეული ჩადის(1*) ტბის წყალთან

დახეტიალობს ლაღი ჟირაფი.

 ის დაატარებს გრაციოზულ უდარდელობას,

ქათიბ-მაქმანი, ჯადოსნური, უხდება ტანზე

და მხოლოდ მთვარე ბედავს მასთან მეტოქეობას,

როცა ირხევა და იმსხვრევა ნოტიო ტბაზე.

შორიდან მოჰგავს გემის ფერად აფრას მშვენიერს,

არ დარბის, ცურავს, როგორც ჩიტი ცაში, აისზე

და დედამიწა, ვიცი, ხედავს სასწაულს ძლიერს,

ის მარმარილოს მღვიმეში რომ შედის დაისზე.

მე იდუმალი ქვეყნებიდან ზღაპრები ვზიდე

ყმაწვილ ბელადის ვნებისა და კანმუქ ქალისა.

შენ მძიმე ნისლი შეისუნთქე  კიდიდან კიდე,

მიტომ არ გინდა, გწამდეს რამის, გარდა წვიმისა.

როგორ მოგითხრო მშრალ და მტვრიან ბალახის სუნზე,

კენარ პალმებზე… ტროპიკული ბაღის მირაჟით…

სტირი?.. მისმინე… შორეული ჩადის ტბის პირზე

დახეტიალობს ლაღი ჟირაფი.

—————-

1*ჩადის ტბა -მდებარეობს აფრიკაში., საჰარის უდაბნოს კიდეზე. ადგილობრივ ენაზე ჩადი ნიშნავს წყლის დიდ სივრცეს.

НИКОЛАЙ ГУМИЛЁВ

1886 – 1921

ЖИРАФ

Сегодня, я вижу, особенно грустен твой взгляд,

И руки особенно тонки, колени обняв.

Послушай: далёко, далёко, на озере Чад

Изысканный бродит жираф.

Ему грациозная стройность и нега дана,

И шкуру его украшает волшебный узор,

С которым равняться осмелится только луна,

Дробясь и качаясь на влаге широких озер.

Вдали он подобен цветным парусам корабля,

И бег его плавен, как радостный птичий полет.

Я знаю, что много чудесного видит земля,

Когда на закате он прячется в мраморный грот.

Я знаю веселые сказки таинственных стран

Про черную деву, про страсть молодого вождя,

Но ты слишком долго вдыхала тяжелый туман,

Ты верить не хочешь во что-нибудь, кроме дождя.

И как я тебе расскажу про тропический сад,

Про стройные пальмы, про запах немыслимых трав…

Ты плачешь? Послушай… далёко, на озере Чад

Изысканный бродит жираф. 1907 г.

მარინა ცვეტაევა შემოდგომა (თარგმნა მარინა გოგოლაშვილმა

და მფრინავ ფოთლებს  გავცქერი მუნჯად,

შემდეგ რომ  რიყის ქვებთან მოგროვდება,

მეც, როგორც მხატვარს, მიცვდება ფუნჯი,

და  ჩემი ნახატიც დასრულდება.

       ვფიქრობ (არ         მოსწონთ, ეგებ, ფიქრიანი,

       სახე ჩემი და არც ჩემი სხეული) –

     ყვითელი, თან  აშკარად ჟანგიანი,

     ზემოდან გამომრჩა ფოთოლი ეული.

МАРИНА ЦВЕТАЕВА

Когда гляжу на летящие листья,
Слетающие на булыжный торец,
Сметаемые — как художника кистью,
Картину кончающего наконец.

Я думаю (уж никому не по нраву
Ни стан мой, ни весь мой задумчивый вид),
Что явственно желтый, решительно ржавый
Один такой лист на вершине — забыт.

ბულატ ოკუჯავა – ვწერ ისტორიულ რომანს (თარგმნა მარინა გოგოლაშვილმა)

ბოთლში – მუქად რომ დარდობდა –

 საზღვარგარეთულ ლუდის, –

წითელი ვარდი ყვაოდა

ნელ-ნელა, არ იყო ცუდი.

მე ისტორია რომანში

თანდათანობით მოვყევი

და პროლოგს გზა-ნისლიანში

ეპილოგისკენ გავყევი.

შორს ჩანდა ლურჯი ხედი,

შეთხზვაში სიჭარბე ვძებნე

და საკუთარი ბედი

ძაფებად ჩამოვძენძე.

გზად გმირებს ვქმნიდი ანაზდად,

წარსულის ცნობებს ვადგენდი;

გადამდგარ ლეიტენანტად

 თავსაც კი წარმოვიდგენდი.

ტყუილს არ ნიშნავს შეთხზული,

არც წერტილს -იდეა ოდენ.

მსურს შევქმნა რომანი სრული,

 ბოლო ფურცელიც  ჰქონდეს

და სანამ ჯერ ცოცხალია

მუქ ბოთლში წითელი ვარდი,

ამოვთქვა, ჩემში რომ ყრია

სიტყვები, როგორც დარდი.

როგორც ესმით, ისე წერენ-

რითი და როგორ სუნთქავენ

და სუნთქავენ, როგორც წერენ,

ახსნასაც არ დაურთავენ.

არ სურთ რაიმეს მტკიცება,

ბუნებამ ასე ინება.

რატომ?

რა ჩვენი საქმეა!

რისთვის?

ეს განსჯაც უქმია!

Булат Окуджава

Я пишу исторический роман

В склянке темного стекла
из-под импортного пива
роза красная цвела
гордо и неторопливо.
Исторический роман
сочинял я понемногу,
пробиваясь как в туман
от пролога к эпилогу.

Были дали голубы,
было вымысла в избытке,
и из собственной судьбы
я выдергивал по нитке.
В путь героев снаряжал,
наводил о прошлом справки
и поручиком в отставке
сам себя воображал.Вымысел — не есть обман.
Замысел — еще не точка.
Дайте дописать роман
до последнего листочка.
И пока еще жива
роза красная в бутылке,
дайте выкрикнуть слова,
что давно лежат в копилке:

каждый пишет, как он слышит.
Каждый слышит, как он дышит.
Как он дышит, так и пишет,
не стараясь угодить…
Так природа захотела.
Почему?
Не наше дело.
Для чего?
Не нам судить.

1975 г.

ნიკოლაი გუმილიოვი – სიზმარი (თარგმნა მარინა გოგოლაშვილმა)

-გამოიყურებით ლამაზად,

რა ნახეთ სიზმრის მხარეში?

-ტირიფთა გზა

მთვარეში!

-და ის, ვინც ღამეს ემონა

უსიყვარულოდ ძლებს ვითომ?

-კი, დეზდემონა.

მეც, თვითონ!

-მაგ მზერით სიმორცხვემ წაგიღო:

ვის მალავს ტირიფი ნაზი?

-ოტელო იყო,

ლამაზი!

-მერედა, თქვენ ორის ტოლია?

არის მზის შუქზეც მეტი?

-კი, მებრძოლია,

პოეტიც.

-ახლახან მღეროდა რაზე,

აუხსნელ სილამაზეზე?

-ო, უდაბნოზე

და ოცნებაზე!

-უსმენდით, ვით ტრფიბის მონა,

სევდით დნებოდით წყნარად?

-კი, დეზდემონა,

მე – არა!

Николай Гумилев

Сон (Вы сегодня так красивы)
Вы сегодня так красивы,
Что вы видели во сне?
— Берег, ивы
При луне.А еще? К ночному склону
Не приходят, не любя.
— Дездемону
И себя.Вы глядите так несмело:
Кто там был за купой ив?

— Был Отелло,
Он красив.Был ли он вас двух достоин?
Был ли он как лунный свет?
— Да, он воин
И поэт.О какой же пел он ныне
Неоткрытой красоте?
— О пустыне
И мечте.И вы слушали влюбленно,
Нежной грусти не тая?
— Дездемона,
Но не я

.— Был Отелло,
Он красив.Был ли он вас двух достоин?
Был ли он как лунный свет?
— Да, он воин
И поэт.О какой же пел он ныне
Неоткрытой красоте?
— О пустыне
И мечте.И вы слушали влюбленно,
Нежной грусти не тая?
— Дездемона,
Но не я.

მარინა ცვეტაევა – სიზმართ კავშირი ( თარმგნა მარინა გოგოლაშვილმა)

 

კაცთა შექმნილი არის წამიერი

და ახლის განცდაც ქრება,

თუმცა კავშირი, სიზმართმიღმიერი,

უცვლელი რჩება.

          თვითდამშვიდება…ჩამეძინოს მალე,-

         ქუთუთოები მთხოვენ.-

          სიზმრები გვიხსნიან კარს მომდგარ ხვალეს,-

         მარადისს ქსოვენ.

ჩემში ყველაფერი…ფიქრიც კი ფარული…

ნათობს კრისტალივით წმინდად

მუდმივ ამოცანად ვართ შენაღმული…

სიზმარი გვქმნიდა.

          მე არ ვლოცულობ: „ო, მოსპე, უფალო,

          ტანჯული ხვალის ცისკარი!“

          ვლოცულობ: „მასთან გაგზავნე, უფალო,

          ჩემზე სიზმარი!

დაე, გავფითრდე შენთან შეხვედრის ჟამს,-

რა სევდით სავსეა ის.

ჩვენ ვერ ვაჯობებთ იმ კავშირის წამს,

რასაც სიზმარი ქმნის.

——————————————————–

Связь через сны

Всё лишь на миг, что людьми создается,
Блекнет восторг новизны,
Но неизменной, как грусть, остается
Связь через сны.

Успокоенье… Забыть бы… Уснуть бы…
Сладость опущенных век…
Сны открывают грядущего судьбы,
Вяжут навек.

Всё мне, что бы ни думал украдкой,
Ясно, как чистый кристалл.
Нас неразрывной и вечной загадкой
Сон сочетал.

Я не молю: «О, Господь, уничтожи
Муку грядущего дня!»
Нет, я молю: «О пошли ему, Боже,
Сон про меня!»

Пусть я при встрече с тобою бледнею, —
Как эти встречи грустны!
Тайна одна. Мы бессильны пред нею:
Связь через сны.

მარინა ცვეტაევა – აი (თარგმნა მარინა გოგოლაშვილმა)

აი: ისმის –  და სიტყვებს ვერ ვიგებ,

აი: აქვეა – ბნელა თითქმის…

ვიცი: ველიდან -ან  ზევით იქნებ-

ეს ხმა , ალბათ, გულიდან ისმის.

წინ, ტანჯვის ცეცხლი კვლავ მახელებს!

ზვირთს ოქროს საწმისი ერთვის.

და  ზეცად აღვაპყრობ მე ხელებს –

ვით- ძველად – გოგონა ერთი.

* * *

Вот: слышится — а слов не слышу,
Вот: близится — и тьмится вдруг…
Но знаю, с поля — или свыше —
Тот звук — из сердца ли тот звук…

— Вперёд на огненные муки! —
В волнах овечьего руна
Я к небу воздеваю руки —
Как — древле — девушка одна…

<1918 — 1939>

მარინა ცვეტაევა ბედნიერება (თარგმნა მარინა გოგოლაშვილმა)

მარინა ცვეტაევა

-„ადრე ეტრფოდი შენ მხოლოდ ვარდს და

მაგ თმაში სულ სხვა გვირგვინი ფასობს.

ვნების ყვავილი  რად გაგივარდდა?“

-„შენი სახელით, ჩემო ძვირფასო!“

              -„შროშანებს ვითხოვ აპრილში, თორემ

              მაისში ვთელავ, არაფრად ფასობს.

             და რას  ჩურჩულებ, ამოთქვი ბარემ?“:

             -„შენი სახელით, ჩემო ძვირფასო!“

  -„ამ ზარმა გული მომტაცა უცებ,

მსურს ვემსახურო და დამიფასოს.

ნეტავ, მაგ გვირგვინს რად ანაკუწებ?“

-„შენი სახელით, ჩემო ძვირფასო!“

მცირე განმარტება მთარგმნელისაგან:  ეს  ლექსი რამდენადაც პატარაა მოცულობით, იმდენად ღრმა და რთულია აზრობრივად (სხვანაირად წარმოუდგენელიცაა -დიად ცვეტაევასთან გვაქვს საქმე) ლიტერატორები, ძირითადად, ორ ვერსიას ავითარებენ.

პირველი ვერსიის მომხრენი უშვებენ, რომ დიალოგი იმართება წყვილს შორის. მამაკაცი (სავარაუდოდ, მარინა ცვეტაევას მეუღლე, სერგეი ეფრონი,) კითხვებს უსვამს ლექსის ლირიკულ გმირ ქალს და იღებს ერთსა და იმავე პასუხს  (რაც, სახისმეტყველების თვალსაზრისით, ერთდროულად, რეფრენიცაა და ანაფორაც).

მესამე სტროფი წინა ორისგან იმით განსხვავდება, რომ მამაკაცი თავის გადაწყვეტილებას აცნობს მეწყვილეს, რომ სურს, „ზარს“ ემსახუროს. ასეთ შემთხვევაში, თუ ზარში თავისუფალი ცხოვრების წესს მოვიაზრებთ, ვასკვნით, რომ ქალის მშვიდ მორჩილებას არაფრად აფასებს კაცი. საპასუხოდ, ქალი იხსნის გვირგვინს და კვლავ მეწყვილეს სახელით, მისივე  დამოკიდებულების  გათვალისწინებით, ათავისუფლებს  ვალდებულებებისგან, რომლებიც გრძნობებს არ უკავშირდება.

მეორე ვერსიის თანახმად კი დიალოგი იმართება ადამიანსა და ბედნიერებას შორის, რომელშიც გამოიხატება ბედნიერების მორჩილება მანამ, სანამ ადამიანი ზარის მსახურებას, ანუ მორალურ პრინციპებზე უარის თქმას არ გადაწყვეტს. მხოლოდ მას  შემდეგ, რაც ადამიანი  თავაშვებულ თავისუფლებას აირჩევს, ბედნიერება მას შორდება.

პ.ს. რა თქმა უნდა, აქ წარმოდგენილი მოსაზრებებს არ აქვთ კანონიკური აქსიომების პრეტენზია. პოეზია (მითუმეტეს, კონგენიალური ცვეტაევას შემოქმედება) ყველაზე თავისუფალი საზროვნების უფლებას იძლევა და თითოეულ მკითხველს, შესაძლოა, ჰქონდეს საკუთარი მოსაზრება.

Марина Цветаева

Счастье

— «Ты прежде лишь розы ценила,

В кудрях твоих венчик другой.

Ты страстным цветам изменила?»

— «Во имя твое, дорогой!»

— «Мне ландышей надо в апреле,

Я в мае топчу их ногой.

Что шепчешь в ответ еле-еле?»

— «Во имя твое, дорогой!»

— «Мне мил колокольчик-бубенчик,

Его я пребуду слугой.

Ты молча срываешь свой венчик?»

— «Во имя твое, дорогой!»

მარინა ცვეტაევა (თარგმნა მარინა გოგოლაშვილმა)

მარინა ცვეტაევა

ივნისი. ივლისი. ბულბულთა შარმი.

-და ჩვენ კი რაღაცით ჩიტებს ვგავდით.

და მაშინ – ბულბულთა განგაშის ღამით-

თოთოეული ჩვენს თავს მოვუკვდით.

აგვისტო-მეფე. ვერ უსმენს რულადას*.

ოქტომბრის ზალპი სასრული თუ არის…

შენ ავგუსტუსი უარყავ სრულადა

და სწორედ ამიტომ ვთქვი შენზე უარი!

*რულადა – ვირტუალური პასაჟი სიმღერაში

 Марина Цветаева

Июнь. Июль. Часть соловьиной дрожи.

— И было что-то птичье в нас с тобой —

Когда — ночь соловьиную тревожа —

Мы обмирали — каждый над собой!

А Август — царь. Ему не до рулады,

Ему — до канонады Октября.

Да, Август — царь. — Тебе царей не надо, —

А мне таких не надо — без царя!